Legionella

Besmetting met de legionella bacterie

De ‘veteranenziekte’ is een ernstige longontsteking die wordt veroorzaakt door de legionellabacterie. Naar schatting lopen jaarlijks honderden en mogelijk duizenden mensen een infectie met de legionellabacterie op. De meeste mensen worden niet ziek na blootstelling. Slechts bij een klein deel van degenen die met de bacterie zijn besmet, ontwikkelt zich de ernstige veteranenziekte. Er bestaat ook een lichtere vorm van de ziekte, ‘de legionellagriep’. Groter risico lopen: zware rokers, ouderen en mensen die geneesmiddelen gebruiken die hun afweer verstoren .

Lauw water

De legionellabacterie bevindt zich in de grond en in het (leiding) water. Maar meestal komt de bacterie in zulke kleine aantallen voor dat de bacterie geen gevaar vormt. Het wordt een probleem als de bacterie zich vermenigvuldigt en vervolgens door verneveling in de lucht komt die wij inademen. Dat kan vooral gebeuren als de bacterie in water met een temperatuur tussen 25 en 45 °C aanwezig is, in stilstaand water aanwezig is of in een leiding met roest, kalk of een slijmlaag aanwezig is. De bacterie vermenigvuldigt zich optimaal bij een watertemperatuur van 37 °C. Boven de 55 °C gaat de bacterie dood.

Besmetting

Besmetting vindt plaats via de longen. Door het inademen van de bacterie in zeer kleine druppeltjes water, verspreid in de lucht (nevel) kan infectie plaatsvinden. De ziekte kan niet van de ene mens op de andere worden overgedragen en is dus niet besmettelijk. Het drinken van water vormt geen risico. Slechts een klein deel van de geïnfecteerde mensen wordt ziek. De tijd tussen de besmetting en het optreden van de eerste ziekteverschijnselen (de incubatietijd) varieert van 2 tot mogelijk 19 dagen.

Legionellagriep

We spreken van legionellagriep als de ziekte zich in een lichte vorm voordoet. Lichte griepachtige verschijnselen zijn onder andere: koorts, hoofdpijn, spierpijn en hoesten. De ziekte is in deze vorm niet gevaarlijk. Er doet zich geen longontsteking voor. De klachten gaan vanzelf zonder behandeling over.

Longontsteking

De zware vorm van de veteranenziekte houdt in dat er wel sprake is van een longontsteking. De ziekte begint met: een snel opkomende hoofdpijn , hoesten, spierpijn, een ziek gevoel , gevolgd door longontsteking met koorts boven 39 °C. Een aantal patiënten heeft last van braken en diarree. De ziekte kan zeer ernstige gevolgen hebben, maar is door directe toediening van de juiste antibiotica goed te behandelen. Wel kan het, na genezing van de longontsteking, nog lang duren voordat de patiënt weer helemaal is opgeknapt.

Behandeling

De veteranenziekte is een ernstige aandoening met een geschat overlijdensrisico van onder de 5 %. De aandoening is echter goed te behandelen. Hoe sneller de juiste antibiotica, die elke huisarts kan voorschrijven, wordt toegediend des te lager is het risico van overlijden.

Stichting Veteranenziekte

Consumentenadvies:

Douche

U kunt veilig douchen als de temperatuur van het douchewater in uw warmwatertoestel afgesteld is op minimaal 55°C. Bij temperaturen boven de 55°C wordt de bacterie gedood.

Bent u langer dan een week niet thuis geweest? Laat dan het koude en warme water een minuut stromen. Het beste kunt u de douchekop onderdompelen in een emmer met water.

De legionellabacterie kan zich vermenigvuldigen in een warmwatertoestel met een voorraadvat, zoals elektrische boilers en bepaalde typen combiketels, waarin de temperatuur te laag is afgesteld. Een geiser heeft geen voorraadvat, zodat de bacterie geen kans krijgt zich te vermenigvuldigen.

Tuinslang

U kunt een tuinslang beter leeg bewaren. Het risico is over het algemeen klein als u de slang aansluit op de koudwaterkraan. Zelden zal de temperatuur in een dergelijk systeem langere tijd boven de 25°C zijn en blijven. Het risico op groei van de bacterie neemt toe als een tuinslang langere tijd in de zon blijft liggen en/of een tuinslang minder vaak gebruikt wordt en stilstaand water bevat

Daarom moet u de tuinslang na gebruik leeg laten lopen. Er is dan geen kans op stilstaand water waarin de legionellabacterie zich kan ontwikkelen.

Brandslang

Dat geldt ook voor brandslangen die soms voor schoonmaakwerkzaamheden worden gebruikt. In een ingegraven leidingsysteem is een dergelijke opwarming van het water niet waarschijnlijk en is er weinig risico. Wanneer water in een hogedrukreiniger wordt verwarmd, kan de legionellabacterie zich vermenigvuldigen. Omdat er bij het gebruik van een hogedrukreiniger veel nevel ontstaat, bestaat er gevaar voor besmetting. Stel de temperatuur daarom af boven de 60°C of gebruik alleen koud water. Leeg na gebruik altijd de slang en indien aanwezig de tank.

Douches van zwembaden

Douchewater is vrijwel nooit gechloreerd. Douches vormen een
risico als de watertemperatuur in het warmwatersysteem, dus vóór het mengen met koud water (lager dan 25 °C), lager is dan 60 °C. Dit is met name het geval bij douches met een drukknopsysteem.
Daarnaast kunnen whirlpools en bubbelbaden in deze publieke gelegenheden een risico vormen. Het is belangrijk dat er voor deze baden een goed desinfectiesysteem bestaat volgens voorschrift van de fabrikant. Voor uw eigen veiligheid kunt u dit navragen bij de beheerder van sauna- of zwemgelegenheid.

Sauna

Sauna’s vormen een gering risico als de juiste voorzorgsmaatregelen zijn genomen. Deze maatregelen bestaan uit een goed werkende installatie en periodieke controles. U kunt bij de receptie van de sauna vragen naar de resultaten van deze controles.

Kampeerterreinen en hotels

Douches op kampeerterreinen vormen misschien een risico, maar in de praktijk is gebleken dat dit risico beperkt is. De sanitaire voorzieningen worden meestal al in gebruik genomen als de temperatuur nog betrekkelijk laag is, waardoor het water in de leidingen nog geen 25 °C bereikt en de legionellabacterie dus geen groeikansen heeft. Bij twijfel laat u eerst het water een tijdje lopen om de leidingen door te spoelen.

Op grotere campings kan het voorkomen dat pas tegen het hoogseizoen meer sanitair gebouwen worden geopend. Dan kan de watertemperatuur tot meer dan 25 °C opgelopen zijn. Voor boilers op campings in Frankrijk is een temperatuur van minimaal 60 °C verplicht. Vraag het vooral aan de campingeigenaar of -beheerder als u twijfelt.

Kranen

Ook kranen waarvan de leidingen bovengronds of bijna bovengronds liggen, kunnen een risico vormen. Door de buitentemperatuur kan het water daarin worden opgewarmd tot tussen de 25 en 55 °C, vooral als de kraan weinig wordt gebruikt. Dergelijke kranen kunnen een bron zijn van bacteriën waaronder legionella. Vooral als het water wordt gebruikt voor het douchen of sproeien.

Hotels

Hotels in Nederland moeten zorgdragen voor een veilig waterleidingsysteem. De VROM-Inspectie houdt hier samen met de drinkwaterbedrijven toezicht op.

Twijfelt u aan het watersysteem? Laat dan het koude en warme water twee minuten stromen. Het beste kunt u de douchekop onderdompelen in een emmer water of het sproeistuk eraf draaien. Is dit niet mogelijk? Hou dan de douchekop dicht bij het afvoerputje. Ventileer of verlaat voor de zekerheid de ruimte.

In de meeste Europese landen zijn voorzorgsmaatregelen tegen Legionella in de wetgeving opgenomen. Maar nog niet in alle buitenlandse hotels worden voldoende maatregelen genomen om de legionellabacterie te voorkomen. Nederland neemt deel aan een Europees samenwerkingsprogramma. Dit programma heeft als doel heeft om accommodaties met een mogelijk hoger risico snel te herkennen, zodat hier voorzorgsmaatregelen genomen kunnen worden.

Reisorganisatie worden op de hoogte gebracht als een accommodatie onvoldoende maatregelen neemt en boeken een reis om indien nodig.